Ik heb het zo vaak gehoord. Op school, van familie, op de voetbal, mijn ouders of van vriendinnen. “Hij moet het toch leren.”
Op de basisschool, in gesprekken met leerkrachten. Later ook op het voortgezet onderwijs. Hij moet leren vrienden maken. Hij moet leren zich aan te passen. Hij moet leren zijn emoties onder controle te houden. En telkens dacht ik: ja, natuurlijk moet hij leren. Dat willen we allemaal voor onze kinderen. Maar wat ik voelde bij die woorden, was iets anders. Alsof leren eigenlijk betekende: “Hij moet het nu kunnen. Want zijn gedrag is lastig — niet alleen voor hemzelf, maar ook voor de mensen om hem heen.”
Leren gaat anders bij autisme
Kinderen met autisme leren wel degelijk, maar niet op commando. Ze leren met vallen en opstaan, via herhaling, via ervaringen, via veiligheid. En soms duurt dat leren jaren, niet omdat ze niet willen, maar omdat hun brein anders werkt. Executieve functies zoals plannen en organiseren ontwikkelen zich anders. Het begrijpen van anderen (Theory of Mind) vraagt bewuste aandacht en energie. En het grote plaatje zien, in plaats van te blijven hangen in details (centrale coherentie), gaat niet vanzelf. Ze leren dus wél, maar vaak niet op het tempo dat het onderwijs of de maatschappij verwacht.
De druk van “nu”
Als ouder voelde ik soms de druk van buitenaf. Alsof er een stopwatch liep. Alsof er iets misging als hij het nog niet kon. Maar ontwikkeling bij autisme is geen rechte lijn. Het is een kronkelpad, met stapjes vooruit en soms ook terug. En ja, sommige dingen blijven moeilijk, ook als je volwassen bent. Dat is niet omdat hij niet geleerd heeft, maar omdat sommige uitdagingen gewoon blijven bestaan.
Wat als wij het leren?
Wat me gaandeweg duidelijk werd, is dat “hij moet het toch leren” vaak vooral iets zegt over onze behoefte als volwassenen. We willen dat het gedrag past, dat het niet stoort, dat het binnen het systeem past. Maar wat als we de vraag omdraaien? Niet: “Wat moet hij leren?” Maar: “Wat kunnen wij leren?” Wat kunnen wij leren over prikkelverwerking, over duidelijkheid, over veiligheid? Over hoe we een omgeving kunnen bieden waarin leren echt mogelijk wordt, zonder voortdurende druk om te “passen”.
Naar volwassenheid
Nu onze kinderen volwassen zijn zie ik hoeveel zij wél geleerd hebben. Hoe zij manieren hebben gevonden om zich staande te houden, om emoties beter te begrijpen, om met anderen om te gaan. En toch blijven sommige dingen ingewikkeld. Dat hoort erbij. En dat is oké. Want het gaat niet om perfect functioneren, het gaat om groeien binnen je eigen mogelijkheden, in een wereld die hopelijk steeds beter leert meebewegen.
Leren hoort bij het leven. Maar bij autisme vraagt leren tijd, geduld en begrip. Dus misschien moeten we die zin een beetje aanpassen. Niet “Hij moet het toch leren,” maar: “We mogen samen leren hoe het beter kan.”
Petra Dekker
Coördinator Mama Vita