Als slapen niet vanzelf gaat.

Veel ouders kennen het wel: je kind kan niet in slaap komen, of wordt midden in de nacht wakker en is klaarwakker. Dat is niet alleen vermoeiend voor je kind, maar ook voor jou als ouder. Slaapgebrek kan iedereen uit balans brengen — en bij kinderen met autisme komt dit nog vaker voor. Ongeveer 40 tot 80% van hen heeft moeite met slapen.

Rust en slaap zijn belangrijk voor het herstel van lichaam en hoofd. Te weinig slaap kan zorgen voor vermoeidheid, concentratieproblemen, overprikkeling, gedragsproblemen en het versterken van autistische kenmerken.

Waarom slapen kinderen met autisme vaak moeilijk?

Er kunnen veel redenen zijn waarom slapen niet vanzelf gaat. Soms heeft het te maken met angst of spanning, of omdat je kind zich niet veilig voelt. Ook kan het zijn dat er te veel prikkels van de dag blijven rondspoken in het hoofd, of dat het kind te vroeg naar bed gaat.

Kinderen met autisme denken soms dat je direct moet slapen zodra je in bed ligt. Wanneer dat niet lukt, komen ze er al snel weer uit met de boodschap: “Ik kan niet slapen.” Probeer dan rustig uit te leggen dat het even kan duren voordat je echt in slaap valt — meestal zo’n 30 minuten — en dat het goed is om gewoon lekker te blijven liggen.

Wat helpt niet (en wat juist wel)?

Sommige dingen maken het moeilijker om in slaap te vallen. Cafeïne (zoals cola, koffie of energiedrankjes) en bepaalde medicijnen, zoals Ritalin of Concerta, kunnen inslapen bemoeilijken. Ook schermen zoals televisie, computer, tablet of telefoon vlak voor bedtijd houden het brein actief door het felle licht.

Beter is het om een uur voor het slapen rustigere activiteiten te doen: samen een boekje lezen, muziek luisteren of gewoon even kletsen. Als een scherm toch helpt om tot rust te komen, gebruik dan een blauwlichtfilter. Zorg daarnaast dat je kind overdag voldoende beweegt, want dat helpt ’s avonds om beter te slapen.

Let op prikkels in de slaapkamer

De slaapkamer is een plek om te ontspannen. Toch kunnen allerlei prikkels het slapen verstoren. Denk aan:

• Geluiden (een tikkende klok, een zoemende computer)

• Licht (een kiertje door de gordijnen, een fel nachtlampje)

• Geuren of een te warme kamer

• Nachtkleding die niet lekker zit of een deken die te zwaar is

Sommige kinderen vinden juist rust in zachte geluiden, zoals een ventilator of rustige achtergrondmuziek. Een verzwaringsdeken of verzwaringsknuffel kan ook helpen om het lichaam beter te voelen en tot rust te komen.

Een vast bedritueel geeft houvast

Een voorspelbare routine helpt kinderen om te ontspannen. Een bedritueel duurt ongeveer een half uur en kan er bijvoorbeeld zo uitzien:

1. Uitkleden en tanden poetsen

2. Pyjama aantrekken

3. Gordijnen dichtdoen en het nachtlampje aandoen

4. Nog even voorlezen of knuffelen

5. “Welterusten” zeggen

Je kunt dit ritueel verduidelijken met een stappenplan, pictogrammen of foto’s. Zorg voor een rustige, opgeruimde en goed geventileerde slaapkamer.

Veiligheid en geborgenheid

Een slaapkamer moet een fijne, veilige plek zijn — geen plek voor straf. Sommige kinderen slapen beter als ze de kamer delen met een broertje, zusje of zelfs een huisdier. Ook een droomtentje boven het bed, een favoriete knuffel of rustige natuur- of slaapgeluiden (regen, hartslag, golven) kan helpen om zich veilig te voelen.

Is je kind bang voor monsters? Jaag ze dan samen weg of “stuur ze het raam uit”. Maak er iets luchtigs van. Een klein nachtlampje kan ook veel rust geven.
Je kan ook 'magische' hulpmiddelen gebruiken. Kinderen geloven vaak in de kracht van symbolen. Gebruik dat gerust op een positieve manier:

• Een dromenvanger of “beschermsteen” tegen nare dromen.

• Een ‘monsterverjaag-spray’ met lavendelgeur in een plantenspuit.

• Een knuffel-held die “de wacht houdt” terwijl ze slapen.

Rust in het hoofd

Help je kind om de dag rustig af te sluiten. Bespreek samen wat er goed ging vandaag — en eventueel wat minder goed — maar eindig altijd positief.
Als je kind juist meer gaat piekeren van zulke gesprekken, kun je een piekerboekje gebruiken. Daarin kan het kind gedachten of zorgen opschrijven en zo letterlijk “uit het hoofd” zetten.

Als slapen nog steeds niet lukt

Probeer discussies in de avond te vermijden. Je kunt zeggen: “Je hoeft niet te slapen, maar je lichaam heeft wel rust nodig.” Spreek af wat je kind wél mag doen als het niet kan slapen: een boekje lezen, naar een luisterboek luisteren of tekenen.

En weet: boos worden helpt meestal niet. Blijf kalm, hoe moeilijk dat soms ook is. Sommige kinderen hebben tijdelijk behoefte om dichtbij hun ouders te slapen. Dat is oké voor een korte periode — bouw het later stap voor stap weer af.

Extra hulp en ideeën

• Mindfulness of ontspanningsoefeningen

• Zachte massage voor het slapengaan

• Een beloningssysteem voor wat goed gaat

• Kindermeditaties luisteren

• Gebruik positieve afsluiters van de dag. Sluit de dag altijd vriendelijk en rustig af: Vertel 3 fijne dingen van vandaag (hoe klein ook). Een positieve afsluiting helpt het brein ontspannen en vermindert piekergedachten.

Wanneer hulp inschakelen?

Blijven de slaapproblemen aanhouden, of merk je dat het je kind echt belemmert in het dagelijks leven? Neem dan altijd contact op met de behandelend arts of begeleider. Soms is er een medische of sensorische oorzaak die verder onderzocht kan worden.

Onthoud: geen enkel kind slaapt precies hetzelfde. Wat voor het ene kind werkt, hoeft bij het andere niet te helpen. Blijf proberen, blijf geduldig en geef jezelf als ouder ook de rust die je nodig hebt.

Met hartelijke groet,

Petra Dekker
Regiocoördinator Mama Vita

Aankleden zonder strijd – hoe sensorisch-vriendelijke kleding helpt bij gevoelige kinderen

De meeste mensen denken niet aan kleding als een bron van stress.
Maar voor kinderen en volwassenen met sensorische gevoeligheden kan een t-shirt, broek of sok ongemerkt het zenuwstelsel in alarmmodus zetten.

Een kriebelend label in de nek, een naadje dat schuurt of een stof die te strak zit – het lijkt klein, maar voor een gevoelig lichaam voelt het als gevaar. En dan gaat het lichaam automatisch in “fight-or-flight”: gespannen spieren, onrust en prikkelbaarheid.

Veel ouders herkennen het meteen:
"Mijn kind raakt al overstuur vóór we de deur uit zijn, gewoon omdat de trui ‘niet goed voelt’."
Het is geen koppigheid. Het is het lichaam dat ‘nee’ zegt tegen overprikkeling.

Wat er in het lichaam gebeurt bij kledingstress

De fight-or-flight-reactie hoort bij ons overlevingssysteem.
Die wordt geactiveerd als het lichaam iets als bedreigend ervaart – vroeger was dat een wild dier, vandaag kan het ook een schurend label zijn.

Voor kinderen met prikkelverwerkingsproblemen (sensorische verwerking) voelt zo’n prikkel niet “klein”, maar intens. Het brein kan het niet negeren.

Dat heeft gevolgen:

• De aandacht gaat volledig naar het ongemak.

• Rust en concentratie verdwijnen.

• School, spel of sociale situaties worden moeilijker.

Zonder een gevoel van veiligheid, kan een kind niet leren of ontspannen.

Hoe kleding juist kan helpen om te kalmeren

De tegenhanger van fight-or-flight is “rest-and-digest”: het kalme, veilige gevoel waarin het lichaam ontspant en het brein openstaat om te leren.
En daar kan kleding een belangrijke rol in spelen.

Sensorisch-vriendelijke kleding helpt de zenuwen tot rust te komen.
Door zachte, ademende stoffen te gebruiken zonder kriebelende labels of harde naden, krijgt het lichaam geen “gevaarssignaal” meer.
Het voelt ondersteund, comfortabel en vrij om te bewegen.

Kinderen ervaren letterlijk meer rust in hun lijf — en dat voel je in huis.

5 praktische tips voor ouders van gevoelige kinderen

1. Kies kleding zonder naden of labels.
   Labels in de nek of aan de zijnaad zijn vaak de grootste boosdoeners.

2. Voel samen aan stoffen in de winkel of webshop.
   Laat je kind mee beslissen. Zo geef je controle én vertrouwen.

3. Vervang strakke taillebanden door zachte, rekbare stoffen.
   Een zachte broekband scheelt vaak al de helft van de stressmomenten ’s ochtends.

4. Let op temperatuur.
   Gevoelige kinderen reageren sneller op warm of klam gevoel. Kies ademende stoffen zoals bamboe of katoen.

5. Creëer een voorspelbare kledingroutine.
   Leg de outfit de avond ervoor klaar en hou een paar favoriete “veilige kledingstukken” achter de hand.

Mijn persoonlijke ervaring

Als moeder van een hooggevoelige tiener met sensorische gevoeligheden heb ik dit allemaal van dichtbij meegemaakt.
Jarenlang begreep ik niet waarom mijn zoon elke ochtend worstelde met zijn kleding. Tot een ergotherapeut uitlegde dat een label in de nek precies dat stukje van het lichaam prikkelt waar het zenuwstelsel het meest alert is — een oerreactie op gevaar.

Toen ik overstapte op labelvrije en naadloze kleding, veranderde alles.
Er kwam rust. Geen discussies, geen tranen, geen spanning bij het aankleden.
Wat begon met een kleine verandering in kleding, bracht meer harmonie in ons hele gezin.

Blusss: ontstaan uit die ervaring

Die zoektocht leidde uiteindelijk tot het ontstaan van Blusss.com — een merk dat comfort, stijl en sensorische rust combineert.
We ontwerpen sensorisch-vriendelijke kleding en accessoires zoals:

• T-shirts en longsleeves zonder labels

• Naadloze broeken en sokken

• Zachte onderkleding

• Kalmerende fidgets en chewy accessoires

• Verzwaarde producten voor rust en concentratie

Onze missie?
Dat niemand nog hoeft te kiezen tussen comfort en stijl.

Tot slot

Kleding kan stress veroorzaken, maar ook rust brengen.
Voor gezinnen met een kind met autisme, hooggevoeligheid of sensorische verwerkingsproblemen, is het vaak een simpele maar krachtige stap: zachte, naadloze kleding die goed voelt.

Wil je ontdekken wat sensorisch comfort voor jouw gezin kan betekenen?
Neem een kijkje op www.blusss.com en ontdek hoe kleine aanpassingen grote rust kunnen brengen.

k heb het zo vaak gehoord. Op school, van familie, op de voetbal, mijn ouders of van vriendinnen. “Hij moet het toch leren.”

Op de basisschool, in gesprekken met leerkrachten. Later ook op het voortgezet onderwijs. Hij moet leren vrienden maken. Hij moet leren zich aan te passen. Hij moet leren zijn emoties onder controle te houden.

En telkens dacht ik: ja, natuurlijk moet hij leren. Dat willen we allemaal voor onze kinderen. Maar wat ik voelde bij die woorden, was iets anders. Alsof leren eigenlijk betekende: “Hij moet het nu kunnen. Want zijn gedrag is lastig — niet alleen voor hemzelf, maar ook voor de mensen om hem heen.”

Leren gaat anders bij autisme

Kinderen met autisme leren wel degelijk, maar niet op commando. Ze leren met vallen en opstaan, via herhaling, via ervaringen, via veiligheid. En soms duurt dat leren jaren, niet omdat ze niet willen, maar omdat hun brein anders werkt.

Executieve functies zoals plannen en organiseren ontwikkelen zich anders.

Het begrijpen van anderen (Theory of Mind) vraagt bewuste aandacht en energie.

En het grote plaatje zien, in plaats van te blijven hangen in details (centrale coherentie), gaat niet vanzelf.

Ze leren dus wél, maar vaak niet op het tempo dat het onderwijs of de maatschappij verwacht.

De druk van “nu”

Als ouder voelde ik soms de druk van buitenaf. Alsof er een stopwatch liep.

Alsof er iets misging als hij het nog niet kon. Maar ontwikkeling bij autisme is geen rechte lijn. Het is een kronkelpad, met stapjes vooruit en soms ook terug.

En ja, sommige dingen blijven moeilijk, ook als je volwassen bent. Dat is niet omdat hij niet geleerd heeft, maar omdat sommige uitdagingen gewoon blijven bestaan.

Wat als wij het leren?

Wat me gaandeweg duidelijk werd, is dat “hij moet het toch leren” vaak vooral iets zegt over onze behoefte als volwassenen.

We willen dat het gedrag past, dat het niet stoort, dat het binnen het systeem past.

Maar wat als we de vraag omdraaien?

Niet: “Wat moet hij leren?”

Maar: “Wat kunnen wij leren?”

Wat kunnen wij leren over prikkelverwerking, over duidelijkheid, over veiligheid?

Over hoe we een omgeving kunnen bieden waarin leren echt mogelijk wordt, zonder voortdurende druk om te “passen”.

Naar volwassenheid

Nu onze kinderen volwassen zijn zie ik hoeveel zij wél geleerd hebben. Hoe zij manieren hebben gevonden om zich staande te houden, om emoties beter te begrijpen, om met anderen om te gaan. En toch blijven sommige dingen ingewikkeld. Dat hoort erbij. En dat is oké. Want het gaat niet om perfect functioneren, het gaat om groeien binnen je eigen mogelijkheden, in een wereld die hopelijk steeds beter leert meebewegen.

Leren hoort bij het leven. Maar bij autisme vraagt leren tijd, geduld en begrip. Dus misschien moeten we die zin een beetje aanpassen.

Niet “Hij moet het toch leren,”

maar: “We mogen samen leren hoe het beter kan.”

Zelfzorg is geen peanuts – het is keihard nodig

Er gaan op LinkedIn berichten rond over zelfzorg, vooral gericht op moeders. Je zou met 150 minuten per week al voldoende aan jezelf kunnen doen. Voor sommigen is dat ‘peanuts’. En wie niet genoeg voor zichzelf zorgt, zou een pleaser zijn of een controlefreak die denkt alles 100% zelf te moeten doen. Maar die aannames doen geen recht aan de werkelijkheid van veel ouders.

Twintig jaar zorg, nauwelijks ruimte

De afgelopen twintig jaar heb ik gezorgd voor mijn drie kinderen met autisme. Omdat zij ook nog eens thuiszitters waren, kwam goede zelfzorg vaak in de knel. Natuurlijk probeerde ik het wel: leuke dingen doen met vriendinnen, een keer per jaar een week alleen op vakantie, sporten, gezond eten. Maar zelfs dat eten was ingewikkeld: met ARFID luistert het zó nauw dat ik bijna elke dag twee verschillende maaltijden kookte.

Ik genoot van mijn werk, maar vond het ook zwaar. Nachten waren kort en onrustig door de angsten van de kinderen. Overdag draaide alles om halen en brengen naar school, dagbesteding of dagbehandeling. Leerlingenvervoer? Dat bleek een drama.

Daarnaast was er een constante stroom aan afspraken: gesprekken met hulpverleners, scholen, samenwerkingsverbanden, leerplicht, CIZ, CJG… En tussendoor ook nog het managen van ons PGB.

Geen tijd, geen rust

Zelfzorg? Wanneer dan? Tussen zwemles, sporten, boodschappen, presentaties en cursussen door? Tussen meltdowns, eindeloze regelzaken en slapeloze nachten in?

Zelfs een afspraak bij de kapper of huisarts ging altijd gehaast en met stress. Het systeem rondom ons werkte vaak tegen: er was geen geld, geen personeel of je werd de verkeerde kant op gestuurd. Ik heb regelmatig huilend met vriendinnen gebeld na een mislukt gesprek, eerst nog even in de auto blijven zitten om mijn emoties te ontladen voordat ik naar huis ging. De kinderen voelden feilloos aan wanneer ik bang, boos of verdrietig was. En dat riep bij hen weer angst op. Elk goedbedoeld advies (“gezamenlijk ontbijten”, “stekker uit de computer trekken”) leidde vaak tot nieuwe meltdowns.

En dan zegt de psycholoog…

Bij de psycholoog kreeg ik te horen dat ik ontspannende dingen moest doen. Maar wát dan? En wanneer? Drie kinderen met autisme laat je niet zomaar bij de buurvrouw achter. Natuurlijk hadden we fijne PGB-begeleiders, maar veel dingen kun je als ouder gewoon niet uit handen geven.

Twintig jaar lang heb ik “aangestaan”. Twintig jaar stress. Uiteindelijk reageerde mijn lijf met een auto-immuunziekte.

Zelfzorg is meer dan een kleurtje zetten

Dus ja, zelfzorg is keihard nodig. Maar laten we ophouden te doen alsof het altijd simpel is. Even vijf minuten mediteren of kleuren lost niet op dat je hoofd overvol zit met plannen, zorgen en organiseren. En nee: dat is geen pleasen of controle willen houden. Dat is de realiteit van zorgintensief ouderschap. Want wie vraagt de PGB aan? Wie verlengt de indicatie? Wie kookt twee maaltijden? Wie brengt angstige kinderen naar school en vangt ze thuis weer op?

Zelfzorg is geen luxe en zeker geen peanuts. Het is keihard werken om er íets van te maken in een leven dat al barstensvol zit.

Met hartelijke groet,

Petra Dekker
Regiocoördinator Mama Vita

Beelschermgebruik, gamen en autisme, hoe vind je de balans?

Kinderen en jongeren met autisme hebben vaak baat bij structuur, duidelijkheid en voorspelbaarheid. Tegelijkertijd kunnen ze zich soms verliezen in hun mobiel, tablet of online games. Schermen bieden afleiding, plezier en sociale contacten, maar het kan ook een valkuil worden. Hoe houd je als ouder de balans?

Onze ervaring

Ook bij ons thuis speelde dit. Onze kinderen konden helemaal verzand raken in gamen of schermgebruik. Grenzen stellen bleek vaak lastig – niet alleen voor ons, maar ook voor hen.

Een van onze zoons zat een periode mentaal niet goed in zijn vel. Hij vond steun bij zijn “internetvrienden” via het spel League of Legends. Daar kon hij praten over dingen die hij bij anderen moeilijk kwijt kon. Maar door tijdsverschillen met internationale spelers betekende dit ook gamen tot diep in de nacht. Voor iemand met autisme en sociale angsten werkt dat natuurlijk allesbehalve bevorderlijk. Inmiddels is hij volwassen, en een deel van die online vriendschappen bestaat nog steeds – wat laat zien dat zulke contacten óók waardevol kunnen zijn.

Onze andere zoon had weer andere uitdagingen. Wanneer een spel niet liep zoals hij wilde, kon de frustratie hoog oplopen. Toetsenborden en muizen hebben dat soms moeten bekopen. Ook stiekem gamen kwam voor. Het werd duidelijk dat er grenzen nodig waren – maar hoe pak je dat als ouder goed aan?

Mogelijke aanpak voor ouders of uitdaging.

• Introduceer alternatieven
  Een mobiel zonder internet op school kan een goede optie zijn. Bespreek dit open en bied het aan als keuze.

• Werk met proefperiodes
  Spreek af dat je samen na een week terugkijkt: wat ging goed, wat kan beter?

• Waarschuw op tijd
  Voorkom abrupt stoppen door signalen te geven: “Nog tien minuten, dan ga je douchen.” Dit maakt de overgang voorspelbaarder.

• Maak overgangen aantrekkelijker
  Koppel stoppen met gamen aan iets positiefs, zoals samen een snack eten of even naar buiten gaan.

• Leg uit waarom rust belangrijk is
  Kinderen met autisme hebben vaak baat bij duidelijke uitleg. Door samen te bespreken waarom slaap en rust nodig zijn, groeit het begrip.

• Blijf in gesprek
  Toon interesse in de spellen, de online vrienden en wat deze voor je kind betekenen. Dit versterkt de band en maakt afspraken makkelijker bespreekbaar.  

Schermen en gamen hoeven geen probleem te zijn, zolang er balans wordt gevonden. Met duidelijke afspraken, betrokkenheid en aandacht voor eigen regie kan schermgebruik een waardevolle plek krijgen in het dagelijks leven van kinderen en jongeren met autisme.  

Met hartelijke groet,

Petra Dekker
Regiocoördinator Mama Vita

Weet je het even niet meer? Je kind met autisme worstelt elke dag op school. Je ziet het aan alles: de meltdowns na school, de vermoeidheid, de angst en weerstand bij het opstaan. En dan komt die gedachte steeds vaker op: zou een leerplichtontheffing misschien beter zijn...?

Maar dan slaat de twijfel toe. Doe ik hier wel goed aan? Is dit niet te drastisch? Wat gaan anderen hiervan vinden en over zeggen? Hoe staat onze hulpverlening hierin? Hoe gaat de toekomst er dan uitzien? Vragen…heel veel vragen! Herkenbaar? Ik heb dat ook gehad met onze kinderen. En uiteindelijk hebben we voor twee van de drie kinderen gekozen voor een vrijstelling van de leerplicht. Inmiddels zijn zij volwassen en hebben zij hun eigen pad, zonder diploma’s, gevonden in onze maatschappij.

We willen je dit zeggen: Je bent geen slechte ouder als je dit overweegt. Je bent een ouder die luistert, kijkt en voelt wat je kind écht nodig heeft.

Een leerplichtontheffing is geen eindpunt. Soms is het een nieuwe start. Voor rust. Voor herstel. Voor ruimte om adem te halen. Praat erover. Stel je vragen. Je hoeft deze keuze niet alleen te maken. Hieronder vind je een aantal voor- en nadelen van een leerplichtontheffing en een aantal links voor meer informatie.

Voordelen van een leerplichtontheffing

1. Rust en herstel
•Kinderen met autisme die op school vastlopen, ervaren vaak overprikkeling, stress of zelfs trauma. Een ontheffing biedt ruimte voor herstel.

2. Individuele aanpak
•Ouders kunnen kiezen voor thuisonderwijs, particuliere begeleiding of andere maatwerkoplossingen die beter aansluiten bij de behoeften van het kind.

3. Voorkomt verergering van klachten
•Leerplichtontheffing voorkomt dat een kind langdurig over zijn grenzen gaat, wat bijvoorbeeld depressie of angststoornissen kan voorkomen.

4. Vermindert strijd en druk
•Het kan voor ouders en kind een enorme opluchting zijn dat ze niet meer continu hoeven te ‘vechten’ tegen instanties of een niet-passende school.

________________________________________

Nadelen van een leerplichtontheffing

1. Sociale isolatie
•School is vaak een belangrijke plek voor sociale ontwikkeling. Zonder school moeten ouders actief zorgen voor sociale contacten, wat niet altijd haalbaar is.

2. Beperkte toekomstopties
•Zonder regulier onderwijs of diploma kunnen sommige opleidings- en arbeidstrajecten moeilijker bereikbaar zijn. Dit hangt af van het alternatief dat wordt gekozen.

3. Grote verantwoordelijkheid voor ouders
•De verantwoordelijkheid voor onderwijs en daginvulling komt bij ouders te liggen. Dit kan belastend zijn, zeker als zij niet over voldoende middelen of kennis beschikken.

4. Minder ondersteuning vanuit instanties
•Zodra een kind buiten het reguliere onderwijssysteem valt, is het lastiger om hulp, begeleiding of vergoedingen te krijgen van bijvoorbeeld het samenwerkingsverband of de gemeente.

________________________________________

Overwegingen
•Een leerplichtontheffing (vrijstelling artikel 5 sub a of b) wordt niet zomaar verleend; er moet bijvoorbeeld sprake zijn van aantoonbare medische of psychologische gronden. Je komt alleen in aanmerking voor financiën vanuit het Samenwerkingsverband wanneer je blijft ingeschreven bij de huidige school!
•Er zijn alternatieven, zoals een tijdelijke vrijstelling (luxeverzuim), thuiszittersarrangementen, onderwijs op afstand, of een Zorgonderwijs Combinatie (Zoco).

1. Ouders & Onderwijs
Onafhankelijke informatie voor ouders over school, zorg en rechten.
Pagina over vrijstelling van de leerplicht:
ouders.nl/vrijstelling-leerplicht

2. Balans Digitaal (voor ouders van kinderen met ontwikkelingsproblemen)
Veel ervaring met kinderen met autisme en onderwijsuitval.
balansdigitaal.nl

3. Leerplicht.net
Duidelijke uitleg over leerplicht, vrijstellingen en de juridische kaders.
leerplicht.net

"Een leerplichtontheffing voelde als falen. Tot ik zag hoe mijn kind weer begon te lachen." Soms is loslaten de eerste stap naar helen.

Met hartelijke groet,

Petra Dekker
Regiocoördinator Mama Vita