Maak kennis met de regiomoeders van Mama Vita Haarlem

Wie zijn jullie?

Hoi, wij zijn Petra en Sylvia, allebei moeder van een kind met autisme en allebei regiomoeder van Mama Vita Haarlem.

Wat is jullie “lijntje” m.b.t. autisme?
Petra: Ik heb de zorg voor inmiddels volwassen kinderen met autisme. En daarnaast werk ik met mensen van verschillende leeftijden met autisme.
Sylvia: Mijn 2 jongens hebben beide rond hun 6e jaar de diagnose autisme gekregen. Ik wilde “het” graag snappen om ze zo goed mogelijk te kunnen begeleiden. Hiervoor heb ik veel gelezen, lezingen bezocht, diverse auticafés afgelopen me natuurlijk aangesloten bij Mama Vita.

Wanneer en hoe zijn jullie regiomoeder geworden? En waarom?
Petra: Ik ben bijna vanaf het begin (bijna 10 jaar terug) regiomoeder geworden omdat ik behoefte had een verbinding met andere moeders. Ik voelde me erg alleen en wilde graag kennis en ervaring delen.

Sylvia: Ik ben sinds 2 jaar samen met Petra regiomoeder van Haarlem. Ikzelf heb het als een fijne ondersteunende plek ervaren en gun dit andere moeders ook.

Wat heeft Mama Vita jullie gebracht?
Petra: Een mooie groep vriendinnen die niet al te veel uitleg nodig hebben en met een woord begrijpen wat je bedoeld. Daarnaast heb ik heel veel kennis opgedaan die ik weer mag delen.

Sylvia: Mama Vita heeft me verbinding, ondersteuning, begrip, kennis, samen delen, een lach en een traan met een groep hele fijne moeders/vriendinnen gebracht.

Welk advies/tip m.b.t. autisme is voor jouw kind/jullie gezin lifechanging geweest?
Petra: Ik heb een goede vriendin met veel kennis van autisme die altijd voor mij klaar staat wanneer het moeilijk was of is. Zij heeft zo vaak gezegd: Peet, ga zitten, leun achter over en zie waar het naar toe gaat.

Sylvia: De tip van mijn eigen zoon, om vertrouwen te blijven hebben is het meest waardevol voor me geweest.

Wat zouden jullie in jullie regio willen veranderen m.b.t. autisme en waarom?
Petra: Ik zou wel meer begrip en erkenning willen voor de moeders die met hun partner of alleen hun kind of meerdere kinderen met autisme opvoeden. Ook zie ik graag voor de ouders die dat willen, ambulante coaching wat vergoed wordt vanuit de gemeenten. Ouders krijgen soms weinig ondersteuning. Ik denk dat wanneer iemand makkelijk bereikbaar is voor vragen, bevestiging, tips en tools voor ouders, dat ouders minder snel overbelast raken.

Sylvia: Ik sluit me helemaal bij Petra aan. Ondersteuning aan het hele gezin is super belangrijk.

En dan nu, even een snel rondje kort door de bocht!

Favoriete muziek?
Petra: Pink en James Blunt Sylvia: Heel divers maar een greep daaruit is: Blof en Tori Amos

Favoriete boek?
Petra: Het Explosieve kind van Ross W Greene Sylvia: Vaslav van Arthur Japin

Favoriete vakantieland?
Petra: Ik wil graag nog eens door Italië reizen. Sylvia: Frankrijk blijft heerlijk maar Terschelling maakt me ook heel blij.

Favoriete gerecht?
Petra: Pasta Sylvia: Prei als die is klaargemaakt door mijn moedertje. Zo lekker krijg ik hem nooit.

Bijna niemand weet dat…
Petra: geen idee, ik ben een open boek J Sylvia: Dat ik vroeger vogelspinnen als huisdier had.

Wat wilde je vroeger worden?
Petra: toen ik rond de 17 jaar was wilde ik met kinderen met autisme of down gaan werken.

Sylvia: Ik had geen idee en heb dat nu nog niet 😉

Wat is jouw grootste droom?
Petra: Dat mijn jongens hun draai vinden in onze maatschappij.

Sylvia: Kunnen leven vanuit mijn hart.

Guilty pleasure?
Petra: Slagroomtruffels Sylvia: In een gestolen uurtje in het zonnetje zitten met iets lekkers.

Favoriete quote?
Petra: Alles wat aandacht krijgt dat groeit! & Life is better whit friends! Sylvia: This too shall pass.

10 vragen aan Birsen Basar

Kun jij een introductie geven wie jij bent?

Ik heet Birsen. In het dagelijkse leven werk ik bij een gemeente, studeer orthopedagogiek op de universiteit en ben daarnaast een autisme-ambassadeur en autismecoach. Ik onderneem veel verschillende activiteiten op het gebied van autisme.

Welke activiteiten heb je inmiddels gedaan op het gebied van autisme?

Ik heb boeken geschreven over mijn leven met autisme, trainingen en presentaties gegeven, onderzoeken verricht en begeleid / coach mensen met autisme. Binnenkort start ik met nieuwe initiatieven. Omdat deze nog in het beginstadium zijn, maak ik daarover nog niets bekend.

Waarom heb je gekozen voor het onderwerp “Parent Power” voor jouw onderzoek?

Ik kreeg een aantal onderwerpen van mijn afstudeerbedrijf en deze sprak mij het meest aan omdat ik heel veel te maken heb en heb gehad met ouders van een kind met autisme. Ik zag hoe sommige ouders het moeilijk hadden. Sommige ouders vonden het moeilijk te verwerken dat hun kind autisme had, of ze gingen op zoek naar oplossingen. Ik wilde heel graag meer de wereld van de ouder en de omstandigheden daaromtrent begrijpen en daarom wilde ik dat onderzoeken. Ik heb er heel veel van geleerd. Ik vind dat er veel meer aandacht voor mag komen voor de leefwereld van de ouder.

Vertel eens over jouw coachingstraject “Geluk en welbevinden” bij mensen met autisme?

Het coachingstraject ‘Geluk en welbevinden’ bij autisme gaat over hoe positiviteit in het leven van mensen met autisme vergroot kan worden. In de maatschappij zijn de meeste interventies erop gericht om iets te ‘verbeteren’ bij mensen met autisme. Bv op het gebied van socialiseren zijn er tal van interventies om dat te ‘verbeteren’. Het coachingstraject ‘Geluk en welbevinden’ gaat over wat mensen met autisme gelukkig maakt en gaat in op hun sterkte punten. Door middel van een persoonlijk werkboek en 10 interventies wordt er een plan gemaakt voor de persoon met autisme om aan de slag te gaan met zijn of haar geluk. Als je weet waar je een goed gevoel van kunt krijgen, dan kun je dat duidelijk en gericht inzetten. Sommige mensen met autisme weten niet wat hen gelukkig maakt. Zo’n traject kan daar goed bij helpen.

Wat vind jij het leukste aan ASS en wat heeft het jou gebracht?

Ik weet niet of het ligt aan autisme of aan mijzelf. Autisme is een deel van mij. Daarom vind ik dat moeilijk te scheiden. Wat het autisme mij heeft gebracht is dat ik een community ben terechtgekomen met gelijkgestemden. Ik voelde mij altijd alleen en dacht dat ik de enige was die daarmee te maken had. Na mijn diagnose ben ik erachter gekomen dat ik dingen die ik dacht niet te kunnen wel kon doen, zoals presenteren en creativiteit. Ik kan eigenlijk goed presenteren en ben ook creatief.

Logische vervolgvraag: en het lastigste?

Ik vind het lastig om om te gaan met de (negatieve) prikkels die ik krijg vanuit mensen. Ze zeggen onuitgesproken dingen en dan moet ik maar puzzelen en denken wat ze bedoelen. Ik denk dan waarom zeg je het niet gewoon duidelijk in plaats van niet uit te spreken? Ik heb nu geleerd om vervolgvragen te stellen als dat gebeurt. Dat helpt wel.

Wat is jouw ervaring met autisme in de Turkse gemeenschap?

Ik ben 11 jaar geleden begonnen met het starten van voorlichting over autisme in de Turkse gemeenschap. Moskeeën bezocht en voorlichtingen gegeven. Het was erg moeilijk om daar aandacht te krijgen. Ik vind dat er sindsdien meer aandacht voor autisme is. Een aantal jaar geleden was er op de Turkse televisie de Turkse versie van ‘The good doctor’. Dat heeft geholpen om ook meer aandacht voor autisme te krijgen. Dus het wordt steeds beter en meer bekend.

Welk vooroordeel over autisme is volgens jou compleet uit de lucht gegrepen en waarom?

Dat autisme een ziekte is en weg kan gaan. Sommige mensen vinden het moeilijk om te accepteren dat autisme blijvend is en blijven zoeken naar een middel of manier waarmee het weg kan gaan. Dat is lastig en dat begrijp ik. Acceptatie is een moeilijk proces maar is de sleutel tot dit proces.

En welke klopt er stiekem toch wel een beetje?

Er wordt gedacht dat mensen met autisme altijd gebaat zijn bij routines en structuur. Er zullen mensen met autisme zijn die zullen zeggen dat dat niet zo is. Ik denk dat het stiekem toch wel klopt omdat structuur en routines zorgen voor voorspelbaarheid en rust.

Als afsluiter: wat is jouw tip aan ons, de moeders/verzorgsters met een kind met autisme?

Hoe klassiek het ook misschien klinkt. Het leven is niet altijd makkelijk met het hebben van een kind met autisme. Probeer daarbij ook te kijken naar dingen die wel goed gaan. Als moeder bent u zover gekomen en dat betekent dat u beschikt over veerkracht. Probeer goed de balans van draagkracht en draaglast in de gaten te houden.

10 vragen aan Saskia Buma

De Mama Vita moeders van het 1e uur kennen haar nog wel: Saskia Buma. Oprichtster van onze mooie organisatie. Net als wij, is zij een moeder van 2 kinderen met autisme. Zij liep na de diagnose destijds tegen zoveel onbegrip aan en miste een organisatie als Mama Vita. Waarbij je gewoon jezelf kunt zelf, zonder oordelen… en daar ontstond Mama Vita!

Zij heeft al haar opleidingen, trainingen, ervaringen en vooral haar bevlogenheid van afgelopen jaren omgezet naar een officiële trainingsorganisatie, te weten: https://bumatrainingen.nl/. Heb jij interesse in de 15 daagse training NLP waarbij ook Meer veerkracht minder stress is meegenomen? Dat komt mooi uit, want Saskia geeft alle Mama Vita moeders 10% korting op deze training!

Voor diegene die Saskia nog niet kennen of nog meer van haar willen weten: wij hebben haar 10 vragen gesteld…

Kun jij een introductie geven wie jij bent?

Ik ben eigenaar van BumaTrainingen en ben sinds 2005 bezig met persoonlijke ontwikkeling, communicatie en de werking van het brein en hart.

Doordat ik in 1997 moeder werd van, wat later bleek, een zoon met autisme en kort daarna ook mijn jongste zoon de diagnose kreeg, werd het noodzaak voor me om meer te begrijpen van communicatie en stressmanagement.

Daarnaast heeft mijn man een terugkerend prolactinoom en ben ik nog meer geïnteresseerd geraakt in de mens tot op celniveau. Waar gedrag vandaan komt en hoe het werkt in het brein en hart. En vooral hoe je flexibel blijft met alle uitdagingen en langdurige stress! Hoe blijf je staande?!

Ik heb vele studies gedaan waaronder NLP, HeartMath en Neurochangesolutions.

Mijn opgedane inzichten en kennis deel ik met passie met anderen via trainingen.

Sinds 2017 ben ik hoofdtrainer bij de Autismeacademie waar basis NLP gegeven wordt in combinatie met een ervaringsdeskundige co-trainer.

Samen met Marjon Kuipers schreef ik het boek “Minder stress, minder autisme” en ontwikkelde ik samen met Marjon de AutismeVriendelijkeCoachMaster training bij de Autismeacademie.

Projecten die ik sinds 2004 (mede) heb opgezet en geleid zijn Stichting Joemie, Stichting Reager, Stichting Mama Vita en het product Prikkelprofiel in de klas.

Welke reis en ontwikkelingsproces heb jij de afgelopen jaren doorlopen?

Mijn ontwikkelingsreis ging vooral over mijn gevoel dat ik geen leuke moeder was en dat wel heel graag wilde zijn.

Ook dat ik mijn kinderen wil ondersteunen naar hun volle potentie als mens en dat was een hele pittige reis kan ik je vertellen. Vaak met veel verdriet en irritaties en onmacht. En nog wel eens.

En niet alleen naar mijn kinderen omdat ik me tekort voelde schieten maar ook naar de buitenwereld. In het onderwijs waar ik me een lastige moeder voelde die zo aan het strijden was voor het welzijn van mijn zonen.

En nu ik zoveel meer weet en tools heb over zoveel zaken weet ik dat ik goed voor mezelf moet en kan zorgen. Eerst altijd maar heel hard werken voor alles en iedereen naar een zachter en milder mens die eerst voor zichzelf zorgt en dan voor de anderen.

En het is topsport om alles vol te houden. Dankzij NLP en Meer veerkracht minder stress heb ik alle tools om me staande te houden en van overleven naar leven te zijn gegaan.

Kun je kort uitleggen wat NLP kan bieden voor moeders met een kind met ASS?

NLP geeft je inzichten in je eigen communicatie en ook hoe je meer kunt aansluiten bij de communicatie van je kind.

Je wordt je bewust van je onbewuste patronen en krijgt meer keuze.

Je leert heel veel over het gebruik van taal en hoe je nog veel beter kunt aansluiten bij je kind.

Vertel eens over de opzet en doel van jouw training “Meer veerkracht minder stress”?

Dit is een training van HeartMath die al 30 jaar onderzoek doen naar stressmanagement.

Je leert heel praktisch om via ademhalingstechnieken je hartslag “rustig te krijgen “en hierdoor geeft je hart door aan je oerbrein dat er geen gevaar meer is en je dus weer veilig bent en dan verdwijnen de stresshormonen. Via biofeedback-apparatuur wordt het zichtbaar wat er gebeurd met je als je dit inzet en kun je zien wat het met je doet als je dit inzet.

Als je dit veel meer gaat inzetten op alle energielekken in je leven zul je meer veerkracht ontwikkelen en kun je beter tegen veranderingen en langdurige stress die we als moeders allemaal kennen, toch?

Wat vind jij het leukste aan ASS en wat heeft het jou gebracht?

Bij mijn jongens vind ik het bijzonder en mooi dat ze zo eigen zijn en ze leren me nog steeds heel veel en verbazen me vaak over hun gedachtenroutes.

Het heeft me milder gemaakt als mens en dat ik me kan openstellen voor alle verschillen die wij als mensen ervaren. Ik zeg altijd dat het me een beter mens heeft gemaakt omdat ik me op een bepaalde manier gedwongen voelde om aan mezelf te werken. Wie ben ik en waarom vind ik dit eigenlijk belangrijk? En hoe anderen de wereld ervaren. Maar ook zeker hoe kan ik daarbij aansluiten, wat kan ik doen? Dat heeft het me opgeleverd.

Logische vervolgvraag: en het lastigste?

Het onbegrip van de wereld buiten het gezin.

De struggles met het onderwijsland en ook wel eens met de zorg.

Dat vond ik het allermoeilijkste, het gevoel dat je er dan alleen voorstaat omdat je het gevoel hebt dat niemand je ziet je of je goed hoort in je zoektocht en dan naast je gaat staan. Gelukkig heb ik wel een paar goede lieve professionals om me heen weten te verzamelen en natuurlijk het netwerk van moeders waar ik me gesteund voelde.

Hoe zet jij jouw persoonlijke ervaring in voor andere ouders?

Door mijn verhalen te delen in mijn trainingen, workshops en columns die ik de afgelopen jaren heb geschreven en ook in het boek Minder Stress Minder Autisme met Marjon Kuipers.

Waar wordt jij blij van of krijg je energie?

Zoveel! Wandelen in de natuur, met mijn gezicht in de zon, zwemmen in warm weer, verbinden met andere mensen in mijn privéleven en mijn professionele leven.

Mijn honden, zingen en dansen en het aanhoren van onze 5 kinderen (ook van mijn man) met aanhang die elkaar begrijpen terwijl ik er niets van begrijp☺.

Welk vooroordeel over autisme is volgens jou compleet uit de lucht gegrepen en waarom? En welke klopt er stiekem toch wel een beetje?

Ik vind deze vraag lastig omdat ik eigenlijk zelf en ook wereldwijd nog niet precies weten wat autisme is en dat het zich bij iedereen toch wel anders uit in gedrag.

Wat ik wel denk is dat mensen met autisme een verhoogde “afstelling” hebben als het gaat over stress ervaren. Een hogere HPAas h(hypothalamus-hypofyse-bijnier as) hebben waardoor overprikkeling sneller gebeurd.

Ik zie veel overprikkeling bij mensen met autisme en dat er vaak door de buitenwereld vergeten wordt dat we allemaal mensen zijn met chemische processen en dat we alleen kijken naar het gedrag en daar een oordeel over hebben.

Als afsluiter: wat is jouw tip aan ons, de moeders/verzorgsters met een kind met autisme?

Zorg goed voor jezelf!

Echt waar dat is het allerbelangrijkste omdat je anders opbrand.

Het is topsport als je autisme hebt en het is topsport als je moeder en of vader bent van kinderen met autisme. Levensstijl is het belangrijkste zodat je het volhoud.

Levensstijl op alle gebieden, voeding, kennis over communicatie en over je eigen patronen, ademhalingen en bewegen.

Maak kennis met de regiomoeder(s) van Mama Vita Zuid-Limburg

Wie zijn jullie?

Ik ben Sandra van Geffen, ben 35 jaar, getrouwd met Marc en moeder van 2 kinderen ( zoon Quinn 5 jaar, dochter Imke 3 jaar). Ik ben werkzaam als verpleegkundige in de ouderenrevalidatie en voor ontspanning ben ik geregeld bij mijn paard Indezz te vinden.

Ik ben Claudia van den Boorn, 40 jaar. Ik woon in Brunssum met mijn partner Sander, mijn zoon Daniël 8 jaar en stiefzoon Mika 13 jaar. Ik werk als medewerkster bewindvoering en in mijn vrije tijd wandel ik graag met de buddyhond van mijn zoon: Layka.

Wat is jullie “lijntje” m.b.t. autisme?

Sandra : mijn zoontje Quinn heeft autisme.

Claudia: mijn zoon Daniël heeft autisme.

Wanneer en hoe zijn jullie regiomoeder geworden? En waarom?

Eind vorig jaar. We waren toevallig beide op zoek naar iets in Zuid-Limburg. Omdat er nog zo weinig in de regio is en wij van mening zijn dat het zeker een grote meerwaarde heeft en vraag naar is om met mama’s te spreken die weten waar je het over hebt hebben wij besloten samen een regio te beginnen.

Wat heeft Mama Vita jullie gebracht?

Door de coronacrisis hebben we nog weinig kunnen organiseren. Maar de herkenning bij elkaar wordt als heel prettig ervaren. En we hopen een mooie regio te kunnen opzetten waar we zowel herkenning als ontspanning bij elkaar kunnen vinden en daarnaast leuke en leerzame thema’s te kunnen organiseren!

Welk advies/tip m.b.t. autisme is voor jouw kind/jullie gezin lifechanging geweest?

Kijk naar en ben trots op de kleine stapjes die vooruitgaan i.p.v. te kijken naar de dingen die niet lukken. Pick your battles: soms is het beter om met jouw kind mee te bewegen, dan de strijd aan te gaan.

Wat zouden jullie in jullie regio willen veranderen m.b.t. autisme en waarom?

Meer bekendheid wat autisme is en dan met name op scholen ed. Vroege signalering is zo belangrijk. En de signalering op zich om te zien wanneer en waarom een kind (met autisme) onder- of overprikkeld is en wat kun je daarmee doen / hoe kun je dit voorkomen. Dat gaat nog zo vaak mis met uitval op school of ontstaan van gedragsproblemen tot gevolg. Een bredere kennis van autisme zou hierbij helpend zijn. Autisme is zo veel meer dan alleen maar de bekende standaardsignalen.

En dan nu, even een snel rondje kort door de bocht!

Favoriete muziek?

Sandra: Ik heb een brede muzieksmaak, de smaak wisselt in welke “mood” ik ben.

Claudia: Ik sluit me hierbij aan. Ik luister alleen geen klassiek, hardcore en hardrock.

Favoriete boek?

Sandra: Virginia Andrews Dawn Serie

Claudia: de voorleesboeken van mijn zoon. Voor de rest lees ik geen boeken.

Favoriete vakantieland?

Sandra: Als het maar warm en zonnig is.

Claudia: Mexico.

Favoriete gerecht?

Sandra: Zuurkoolstampot

Claudia: Koude schotel van mijn moeder.

Bijna niemand weet dat…

Sandra: Ik stiekem soms duim.. haha

Claudia: Ik tatoeages heb.

Wat wilde je vroeger worden?

Sandra: Ik wilde graag met kinderen werken.

Claudia: Juf op de basisschool

Wat is jouw grootste droom?

Sandra: Wonen en een (zorggerelateerd, bv. vakantiehuis of dagopvang) bedrijf aan huis in een carréboederij.

Claudia: dat mijn zoon gelukkig is en blijft.

Guilty pleasure?

Sandra: Chocolade en dan met name pinda rotjes..

Claudia: Haribo-snoepjes

Favoriete quote?

Sandra: Het leven is als een boom, je kunt meebuigen in de wind of breken.

Claudia: Volg je moedergevoel, dat klopt altijd.

10 vragen aan Andrea Hermanns “Ontdek de kracht en taal van coachingsvaardigheden”

Kun jij een introductie geven wie jij bent?

Ik ben Performance en Leadership Coach en partner bij KennedyFitch, een nichekantoor met focus op executive search, consulting en coaching. Met coaching heb ik mijn passie ontdekt om mijn cliënten te kunnen helpen hun unieke kracht te ontdekken en te activeren, zodat ze kunnen worden wie ze zijn: hun „Beautiful Best Self“. Als moeder van een dochter met een beperking, namelijk het DDX3X syndroom, is het heel belangrijk voor mij, een bijdrage te kunnen leveren voor een inclusieve samenleving met gelijke kansen voor iedereen.

Met mijn man, onze twee dochters en onze poes leven we in een mooi en rustig dorpje dichtbij Amsterdam.

Waarom ben je na al die jaren werken bij een bedrijf gestart met een eigen coachingspraktijk?

Ik heb 16 jaar bij een internationaal bedrijf gewerkt in verschillende HR functies in Duitsland en Nederland. Een mooie baan met veel verantwoordelijkheid, leuke collega’s, uitdagende trajecten in een dynamische en heel internationale cultuur. Het was daarom een extra grote stap voor mij vorig jaar om op mijn intuïtie te vertrouwen dat het tijd werd voor een nieuw hoofdstuk richting zelfstandigheid en vrijheid. Ik heb eerst heel bewust tijd voor een reset genomen, een time out voor mezelf en mijn gezin en ben echt dankbaar dat dit kon. Daarna ben ik zelf met een Coach aan het werk gegaan om voor mij duidelijkheid te krijgen over dit nieuw hoofdstuk en wat ik de wereld wil brengen. Dit was een echte eye opener voor mij en heeft me in mijn idee eindelijk zelf met een coach opleiding aan de slag te gaan versterkt. Inmiddels heb ik het eerste grote deel van het curriculum afgerond en zit nu in certificatie met het Co-Active institute (CTI). Als coach kan ik een echte impact voor mijn cliënten maken. Ccoaching skills zijn super power skills, niet alleen in de functie als beroepscoach maar ook als leider of ouder. Coachingvaardigheden kunnen gesprekken en relaties verbeteren omdat ze een sterke verbinding met jezelf helpen opbouwen.

Hoe ben jij in Nederland terecht gekomen?

Wij zijn in 2014 naar Nederland gekomen voor werk. Mijn man heeft een nieuwe baan bij het UAMC gevonden en ik had de mooie kans een nieuwe netwerk op te starten in Amsterdam. Een hele mooie stap voor ons als gezin om naar Nederland te verhuizen, Nederlands te leren en de cultuur te beleven.

Kun je kort uitleggen wat coachingsvaardigheden kan bieden voor ouders?

Zeker. Ten eerste denk ik dat een coaching mindset heel waardevol kan zijn, op de werkvloer en thuis. Want: als coach ga ik ervan uit dat iedereen creatief is en middelen heeft om uit zichzelf oplossingen te kunnen bedenken. Dit vind ik een heel mooi perspectief: help andere zelf de voor hen juiste oplossingen te vinden.

Ten tweede denk ik dat het gebruiken van coaching skills een groot verschil kan maken in de manier hoe we met elkaar in gesprek gaan: bijvoorbeeld goed luisteren naar de andere, krachtige vragen stellen, een veilige en prettige omgeving creëren, maar ook uitdagen om uit de comfortzone te gaan, en zo belangrijk: kleine stappen en vieren. Als coach ben je altijd aan de zijde van je cliënt, je gelooft in zijn/haar kracht en je danst samen de toekomst in!

Ook geloof ik dat als je als ouder je kind veel vertrouwen geeft, je een sterke band creëert en het kind in zijn sterke kanten en vaardigheden ondersteunt. Vooral bij kinderen met beperkingen heb ik de indruk dat vaak vooral belemmerende factoren benoemd (bv in een OPP gesprek), zou het niet veel mooier zijn meer erop te richten, wat de sterke kanten zijn en wat er voor mogelijkheden zijn. Ik denk als we dit veranderen dan kunnen kinderen nog beter bloeien en groeien.

Wat vind jij het leukste aan ASS / DDX3X syndroom en wat heeft het jou gebracht?

Ik zou graag de vraag ietsje aanpassen in “wat heb je zelf eruit geleerd?”: door mijn dochter met DDX3X syndroom heb ik voor het eerst echt gesnapt dat iedereen uniek is. Dat betekent ook dat het niet goed werkt haar in een systeem te forceren waar zij niet blij van wordt maar dat wij als ouders een grote rol spelen een omgeving te creëren die haar alle mogelijkheden geeft en dat wij bij haar moeten aansluiten. Aan mijn dochter vind ik super mooi dat ze echt in het nu leeft, ze kan er zo blij en vrolijk worden van kleine dingen, als ze bv een interessant insect ontdekt, ze heeft zoveel liefde in haar voor de natuur en voor dieren, dit is echt besmettelijk.

Logische vervolgvraag: en het lastigste?

Op dit moment zeker het pre tiener gedrag, het stoer willen doen en alles zelf willen bepalen. Maar ook super leuk te zien hoe groot en zelfverzekerd zij wordt. Ook lastig is het zeker soms als gezin een goede balans te vinden tussen de heel verschillende behoeftes en interesses van onze dochters. Een potje Monopoly spelen is voor dochter 2 een urenlang plezier, voor dochter 1 is een potje Uno de voorkeur. Maar ook hier hebben we geleerd aan te passen, te gaan splitsen of bv snelheidspelletjes te doen.

Hoe zet jij jouw persoonlijke ervaring in voor andere vrijwilligers?

Ik wil heel graag mijn bijdrage leveren voor een inclusieve wereld. Dit doe ik door Pro Bono coaching voor andere betrokken ouders van kinderen met een beperking. Met mijn eigen verhaal in combinatie met mijn coaching skills hoop ik een verschil te kunnen maken voor mijn cliënten, en ook voor vrijwilligers en hun te kunnen helpen hun volle kracht te ontdekken, in actie te komen en ook moeilijke vragen aan te gaan.

Waar wordt jij blij van of krijg je energie?

Ik krijg er zelf veel energie uit mijn werk en uit coaching sessie met mijn cliënten, dit is echt een heel zingevend werk voor mij. Ik ben een echte buitenmens en hou heel veel van wandelen in het bos of fietsen. Verder geniet ik mijn vrije tijd met mijn gezin en vrienden en gezelligheid.

Welk vooroordeel over autisme is volgens jou compleet uit de lucht gegrepen en waarom? En welke klopt er stiekem toch wel een beetje?

Dat is een moeilijke vraag voor mij omdat ik denk dat er zo veel verschillende vormen en kleuren van autisme zijn en elk kind echt uniek is. Dus ook hier: liever liefdevol naar het kind kijken, naar zijn sterke kanten. Wat ik wel zie, ook bij mijn dochter met DDX3X waar ook tekenen van autisme zijn, dat het moeilijk is als iets anders loopt dan verwacht. Bijv. de buschauffeur komt vandaag niet of het dagje Efteling gaat helaas niet door.

Als afsluiter: wat is jouw tip aan ons, de moeders/verzorgsters met een kind met autisme/DDX3X syndroom?

Ik denk we zitten hier allemaal samen in een boot en het is zo belangrijk met elkaar in gesprek te gaan en van elkaar te kunnen leren. Uit mijn eigen ervaring zou ik zeggen:

Kijk naar je kind en naar de sterke kanten van je kind en probeer hier aan te sluiten en te ondersteunen, en maak je vrijer van verwachtingen van andere mensen.

En zeg tegen je innerlijke saboteur elke dag: Jij bent een super moeder, vader of opvoeder voor je kind en je doet het heel erg goed!

Wie zijn toch die regiomoeders die elke maand namens Stichting Mama Vita bijeenkomsten voor moeders/verzorgsters met een kind (of kinderen) met autisme organiseren? Om deze toppers in het zonnetje te zetten, stellen wij regelmatig de regiomoeders uit 1 van onze meer dan 20 regio's aan jullie voor! Dit keer is het de beurt aan de regiomoeders van Mama Vita Alphen ad Rijn.

Wie zijn jullie?

Wij zijn Frieda Verhage en Sonja Toet en zijn al jaren actief als regiomoeders binnen de gemeente Alphen aan den Rijn.

Wat is jullie “lijntje” m.b.t. autisme?

Sonja: Ik ben moeder van inmiddels twee volwassen kinderen (met autisme/hoogbegaafdheid). Heb jaren gewerkt binnen een autismecentrum waar een integraal aanbod van zorg en onderwijs werd geboden waarbij rekening werd gehouden met de individuele mogelijkheden van het kind en het gezin. Deze manier van werken en werkplek paste mij als een warme jas en heb daar veel mogen leren. Ik probeer nog altijd op allerlei manieren de ouderpositie van deze groep jongeren en ouders te versterken. Dat doe ik regionaal en soms ook landelijk en vaak in samenwerking met verschillende organisatie's, soms met media en of politiek.

Frieda: Ik heb Sonja ontmoet bij het autismecentrum waar ik als kwaliteitsfunctionaris werkte, bij dit autismecentrum heb ook ik veel mogen leren en heb ik het kwaliteitssysteem voor kleine ondernemingen opgezet.

Binnen mijn werkzaamheden als ZZP-er kwam steeds meer vraag naar scholing op het gebied van ADHD en autisme door medewerkers in de Kinderopvang. Regelmatig zet ik het AutismeBelevingsCiruit in voor professionals en ook voor ouders. De ervaring tijdens de opdrachten geeft inzicht hoe je het leven van iemand met autisme kunt begrijpen, accepteren en ondersteunen. Als moeder van een volwassen zoon (met ADHD) heb ik gemerkt dat een positieve en constructieve manier van reageren op gedrag werkt.

Wanneer en hoe zijn jullie regiomoeder geworden? En waarom?

Sonja: Ik ben regiomoeder geworden in 2015 dat hing samen met mijn adviseurs functie binnen het autismecentrum en doe het nog altijd met veel plezier en vooral ook omdat ik merk dat het nog steeds hard nodig in eigen regio een plek te bieden waar ouders van een kind met autisme, de mensen met autisme zelf en professionals de mogelijkheid hebben maandelijks naar een plek te kunnen waar ze zich echt welkom voelen en zich veilig genoeg kunnen voelen de thema avonden bij te wonen en zo te merken dat er mensen zijn die voor hetzelfde staan.

Frieda: Vanuit maatschappelijke betrokkenheid ben ik in 2014 in contact gekomen met Mama Vita, er werd iemand gezocht om de Mama Vita avonden te plannen en organiseren. Dit doe ik nog steeds met heel veel plezier samen met Sonja en ik ben er trots op dat het ons elke maand weer lukt om een gastspreker te vinden die vol passie de Mama Vita avonden inhoud kan geven.

Wat heeft Mama Vita jullie gebracht?

Sonja: Mama Vita heeft mij laten voelen dat je er niet volledig alleen voorstaat en je zeker niet de enige bent die tegen bepaalde zaken aanloopt en dat je vooral veel kan leren van ouders die in het zelfde schuitje zitten. Door je met elkaar te verbinden kan je veel voorkomen omdat je niet steeds zelf het wiel hoeft uit te vinden. Je echt gehoord en gezien voelen zonder oordeel is zo ontzettend helpend en dat vind je binnen een autismenetwerk als Mama Vita.

Frieda: De kracht van Mama Vita ligt in het feit dat het een netwerk organisatie is van moeders zelf. Verbinding is een kernbegrip en dat is ook de reden dat Sonja en ik vanuit Mama Vita Alphen aan den Rijn de krachten proberen te bundelen met andere partijen binnen de gemeente en zo hebben we mooie activiteiten opgezet voor o.a. de week van autisme.

Welk advies/tip m.b.t. autisme is voor jouw kind/jullie gezin lifechanging geweest?

Sonja: Wat ik vooral wil meegeven is: Twijfel niet te veel aan je ouderschap. Vaak laten anderen in je omgeving je soms twijfelen of je wel het goede doet maar sterk je zelf met de gedachten dat je altijd alles met de juiste intenties doet en met de kennis die je op dat moment hebt. Je kennis blijven verbreden is natuurlijk altijd goed en helpend maar kijk niet teveel terug maar kijk vooral vooruit heb vertrouwen in dat wat jij ziet goed is want als ouder weet je vaak het beste wat je kind nodig heeft in bepaalde fasen van het leven.

Frieda: Ik sluit me helemaal aan bij wat Sonja schrijft; kijk vooral vooruit heb er vertrouwen in dat wat jij ziet goed is want als ouder weet je vaak het beste wat je kind nodig heeft in bepaalde fasen van het leven.

Wat zouden jullie in jullie regio willen veranderen m.b.t. autisme en waarom?

Sonja/Frieda: wij vinden de regio Alphen aan den Rijn zeker altijd al heel meedenkend en zien dat de regio altijd coöperatief is en open staat voor verandering. Tuurlijk kan ook deze regio nog groeien in nog autismevriendelijker te worden in de toekomst en zeker in de toegang naar het zoeken van de beste hulp en ondersteuning kan er best nog veel ten goede verbeteren. we hopen dat gezinnen sneller passende hulp op maat geregeld kunnen krijgen en ontvangen voor langere tijd en door dezelfde professionals. Meer levensloopbestendig.

En dan nu, even een snel rondje kort door de bocht!

Favoriete muziek?

Sonja: Ik ben groot gebracht met muziek en dat is heel waardevol. Het heeft gemaakt dat ik daardoor een brede muzieksmaak heb. Ik hou op zijn tijd van heerlijke trance muziek, klassiek kan ik op zijn tijd erg van genieten. Maar pop, soul noem maar op alles kan ik op z'n tijd van genieten zeker in combinatie met af en toe een dansje te maken. Het leven is zoveel sprankelender met muziek en dans.

Frieda: Ik heb niet specifiek voorkeur voor één soort muziek. Ik kan helemaal los gaan op Listen to the music van de Doobie Brothers en wegzwijmelen bij What a wonderful world van Louis Armstrong. Ik ga graag met vrienden naar concerten/optredens zoals binnenkort naar Creedence Clearwater Rivival (CCR)

Favoriete boeken?

Sonja: Ik ben een grote boekenwurm wat in de genen zit want zowel mijn moeder als mijn kinderen lezen veel en vaak. Het boek wat ik niet weg kon leggen is Een klein leven van Hanya Yanagihara, wel een boek wat echt even impact heeft, Boek van Hoop van Jane Goodall en het boek Traumasporen van Pr.Dr. Bessel van der Kolk gaven mooie inzichten. Verbroken Stilte van Barry Neil Kaufmann ja blijft verhelderend ook al is het een oldie. Boeken van Edith Eger, de Keuze en het geschenk zeer leerzaam. Veel boeken gelezen van ouders met een kind met autisme en heeft mij altijd gesterkt die te lezen….

Frieda: Binnen mijn vakgebied als pedagogisch coach en trainer komen er steeds weer nieuwe boeken uit. Een favoriet boek is absoluut De trauma sensitieve school van Anton Horeweg. How2Talk2Kids van Adele Faber & Elaine Mazlisch en Het hele brein Het hel kind van Daniel J. Siegel pak ik er in mijn trainingen regelmatig bij. En natuurlijk mag het boek Neurospeciale kinderen begrijpen en begeleiden van Anneke Groot niet ontbreken in iedere boekenkast.

Favoriete vakantieland?

Sonja: Waar de zon volop schijnt en of goede sneeuw ligt. Ibiza zit wel een beetje in mijn hart.

Frieda: Oosterse landen als Vietnam, Indonesië blijven boeiend om steeds weer nieuwe gebieden te ontdekken.

Favoriete gerecht?

Sonja: Ben een echte sushi liefhebber.

Frieda: De Indonesische keuken, en dan vooral met heel veel familie erbij van Indonesische afkomst

Bijna niemand weet dat

Sonja: ik graag in woonbladen zit te neuzen.

Frieda: ik graag Ben & Jerry’s ijs eet, heel ongezond maar zooooo lekker.

Wat wilde je vroeger worden?

Sonja: Psycholoog of wilde iets in de sportwereld zien te bereiken.

Frieda: Profvoetballer, dat is helaas niet gelukt. Wel zijn we met het damesteam waar ik in speelde een keer kampioen geworden.

Wat is jouw grootste droom?

Sonja: Grootste droom klinkt wel heel groots maar hoop nog eens mijn eigen boek uit te geven.

Frieda: Ik ben ervan overtuigd dat we, als we anders leren kijken, ook anders met problemen van deze tijd zullen omgaan.

Guilty pleasure?

Sonja: Muziek (iets te) hard aan als ik cabrio rij....

Frieda: Een zak engelse drop kopen en dan alleen die ronde (roze/blauw) eruit eten

Favoriete quote?

Sonja: Geef me werk wat bij me past, en ik hoef nooit meer te werken. Confusius

Frieda: “Hetgeen je met veel plezier leert zul je nooit vergeten”

Wil je meer informatie over deze regio of ook een keer aansluiten? Mail naar alphen@mamavita.nl

10 vragen aan Eustache Solmann

Kun jij een introductie geven wie jij bent?

Ik ben Eustache Sollman, 51 jaar, woon in Borculo, werkzaam als ambulant begeleider bij de stichting Speciaal Onderwijs Twente en Oost Gelderland (Sotog) en gespecialiseerd in selectief mutisme. Auteur van de boeken ‘Breek de stilte’ en ‘Lekkere kletskoppen?!’

Waarom ben je na al die jaren werken in het onderwijs blijven hangen bij het onderwerp selectief mutisme?

Ik vind selectief mutisme hele interessante problematiek voor mij als professional. Ik merk dat ik een bepaalde klik heb met leerlingen met selectief mutisme. Juist omdat het ingewikkelde problematiek is en er een manier is om deze kinderen, hun ouders en leraren verder te helpen.

Hoe ben jij zoveel te weten gekomen over selectief mutisme?

Ik ben me sinds 2008 gaan en blijven verdiepen in selectief mutisme. Veel informatie gekregen door gesprekken bij het UMC Utrecht en De Bascule Amsterdam (tegenwoordig Levvel). Literatuur bijgehouden en vooral ingezet op uitbreiding van mijn netwerk. Zo met verschillende mensen in contact gekomen die veel weten over selectief mutisme en die ik regelmatig spreek om informatie uit te wisselen. Afgelopen jaren bij meer dan 50 kinderen met selectief mutisme betrokken geweest en vanuit de praktijk heel veel ervaring opgedaan.

Hoe belangrijk is de communicatie tussen ouders en onderwijs als er sprake is van selectief mutisme?

Deze is ontzettend belangrijk. Is natuurlijk altijd zo, maar juist bij kinderen met selectief mutisme, omdat hun wereld thuis zo verschillend is met de wereld op school. Je kunt echt spreken van twee totaal verschillende kinderen. Doordat dit verschil zo groot is, kan dit ook zorgen voor onbegrip. Maar ik probeer die twee werelden altijd samen te laten komen, door heldere communicatie. Weten van elkaar wat er speelt, zodat het kind nog beter ondersteund kan worden.

Hoe zet jij jouw persoonlijke ervaring in voor andere leerkrachten?

De ervaring die ik heb gekregen vanuit de begeleidingstrajecten, zet ik in bij de gesprekken met leerkrachten. Omdat ik zelf vanuit het onderwijs kom, snap ik ook dat iets soms niet lukt. Ook al wil een leerkracht wel, soms kom je er niet aan toe. Ik kijk dus van de ene kant in het belang van het kind, maar van de andere kant ook altijd naar de praktische haalbaarheid voor een leerkracht.

Wat heeft het expertise rondom selectief mutisme jou gebracht?

Heel veel blije kinderen en ouders. Ouders die weer mogelijkheden zien, kinderen die weer dingen durven. Dat is voor mij de belangrijkste drijfveer. Zelf ben ik zeker niet de persoon met de meeste expertise rondom selectief mutisme, maar wel degene die zich er vol voor inzet, om selectief mutisme meer bekendheid te geven. Dat levert mij artikelen, podcast, mooie contacten en natuurlijk twee boeken op waar ik erg trots op ben.

Logische vervolgvraag: Kan jij iedereen helpen in Nederland/België met jouw aanpak of tips?

Nee, helaas kan ik niet iedereen helpen. Maar ik denk dat ik wel veel mensen verder kan helpen, of op weg kan hepen. Soms door met ze te sparren, soms door de goede route te wijzen. Ook in mijn artikelen en boeken staat vooral veel praktische informatie waar zowel ouder, leerkrachten en begeleiders profijt van hebben.

Waar wordt jij blij van of krijg je energie?

Nou, van alles wat hierboven staat. Van het uitvoeren van mijn persoonlijke missie: zoveel mogelijk bekendheid krijgen voor selectief mutisme.

Welk vooroordeel over autisme en selectief mutisme is volgens jou compleet uit de lucht gegrepen en waarom? En welke klopt er stiekem toch wel een beetje?

Dat is eerlijk gezegd een hele lastige vraag. Selectief mutisme is geen autisme en autisme is geen selectief mutisme. Maar er zijn heel veel gedragskenmerken die je buitenshuis ziet bij kinderen met selectief mutisme die je ook ziet bij kinderen met autisme. Maar het grootste verschil is echt het compleet andere beeld tussen thuis en buitenshuis.

Als afsluiter: wat is jouw tip aan ons, de moeders/verzorgsters met een kind met selectief mutisme?

Geef je kind vertrouwen. Geloof erin dat het stappen gaat maken. Benoem, in passende bewoording, wat er speelt en dat je het kind erbij gaat helpen. Zorg voor goed contact met school of kinderopvang. Zet vooral geen druk richting het kind, maar begeleid bij het zelfstandig uitvoeren van stappen. Want hoe moeilijk het soms ook is, opvoeden is ook durven loslaten.

10x vragen aan Jennifer de Jongh van Hulphonden voor Autisme!

1) Kun jij een introductie geven wie je bent?

Ik ben Jennifer de Jongh, werkzaam door heel Nederland vanuit onze organisatie Hulphonden voor Autisme, waar ik ook de directeur ben.

Ik houd van buiten zijn, muziek, lezen, gezelligheid met familie en vrienden. Ik kan groot genieten van kleine, simpele dingen.

2) Hoe ben je terecht gekomen bij Hulphonden voor autisme?

Hulphonden voor Autisme is door mij opgericht. Na te hebben gewerkt als hulpverlener en docent, gespecialiseerd in ASS en vervolgens bijgeschoold in “hondenwerk”, besloot ik een verbinding te zoeken tussen de ondersteuning van mensen met autisme en de hond. Die bleek, vooral in het buitenland al te bestaan in de vorm van hulphonden voor mensen met autisme. Ik ben de organisatie gestart en inmiddels is Hulphonden voor Autisme alweer 11 jaar oud. En uitgegroeid van een éénvrouws- initiatief naar een organisatie met een team bevlogen mensen.

3) Wat doet de stichting Hulphonden voor autisme?

Hulphonden voor Autisme leidt hulphonden op voor jongeren- vanaf 16 jaar en volwassenen met autisme (ASS) en/of PTSS eventueel met aanverwante, - of andere stoornissen. De hulphonden worden getraind in een teamtrainingstraject. Dit betekent dat de hond onder onze deskundige begeleiding samen met de individuele cliënt wordt opgeleid tot gecertificeerde hulphond.

4) Wat vind jij het leukste aan autisme en wat heeft het jou gebracht?

Ik heb heel veel geleerd van mensen met autisme. Ik bewonder hun doorzettingsvermogen, humor, creativiteit. Daarnaast zie ik natuurlijk ook dat autisme voor veel problemen kan zorgen in iemands leven en zijn naasten. Het leven gaat zelden “vanzelf”, kent vele hobbels en obstakels voor velen. De pijn, het vallen en iedere keer weer opstaan,. Ik kijk er regelmatig met ontroering naar. Doordat we in onze trajecten (gemiddeld 8 jaar “per hulphondtraject”) mens en hond begeleiden, zien we van redelijk dichtbij hoe een deel van een levenspad loopt. We lopen als het ware een stukje mee op iemands weg. En zien we vooral ook wat ik hierboven beschrijf: de kracht, het vechten, het overwinnen. Het is hard werken om een hond op te leiden en het is fantastisch om te zien dat mensen met behulp van een werkende hond terrein winnen in hun leven. Dat ze weer naar buiten durven, met minder stress een boodschap kunnen doen en soms zelfs weer een opleiding of baan kunnen starten. Dat er een prachtige relatie ontstaat tussen mens en hond.

5) Logische vervolgvraag; en het lastige?

Misschien is een deel van het antwoord in de vorige vraag al beantwoord. Ik vind het pijnlijk om te zien dat het leven voor veel mensen met autisme zo ingewikkeld kan zijn, dat niets vanzelf lijkt te kunnen gaan. Ook vind ik het lastig te zien hoeveel ouders vaak moeten zoeken en knokken voordat ze goede, passende zorg en/of onderwijs kunnen vinden. Nederland kent vele vormen van goede zorg. Maar voor autisme lijkt passende zorg lang nog niet altijd zo goed beschikbaar.

Daarnaast vind ik de verhalen van veel vrouwen met autisme zeer schrijnend. We horen wekelijks nog verhalen van vrouwen die jarenlang hebben gezocht naar de juiste diagnostiek, met in hun sleepspoor een reeks verkeerde diagnoses, onnodige opnames, verkeerde medicatie, etc. Gelukkig groeit het besef in de hulpverlening over vrouwen en ASS, maar wat mij betreft mag dit veel sneller groeien.

6) Hoe werkt de aanvraag bij de gemeenten in NL?

Omdat deze vorm van zorg (een hulphond voor iemand met een psychische beperking) nog niet standaard is ingebed in het sociale domein en iedere gemeente zijn eigen WMO-beleid maakt, is het voor iedere aanvraag weer afwachten of de vraag wordt gefinancierd door de betreffende gemeente. Wij mogen, omdat we zorgaanbieder zijn en daarmee partij, de aanvraag niet doen bij de gemeenten. Deze taak ligt bij cliënten of hun begeleiders. Enerzijds logisch dat wij niet mogen aanvragen, natuurlijk. Maar tegelijk is het voor veel cliënten die geen steunfiguren hebben, een ingewikkeld proces. Je bent ook kwetsbaar, als je zorg voor jezelf moet aanvragen.

7) Wat moet er volgens jou gebeuren om de hulphond en zorgvraag standaard op te nemen in het zorgpakket?

De hulphond voor mensen met een psychische beperking moet meer bekendheid krijgen bij gemeenten. Er moet duidelijker worden wat deze hulphonden kunnen doen, betekenen en waar het hebben van een hulphond toe kan leiden. Ons einddoel is altijd dat de hulphond leidt tot meer zelfstandigheid en zelfredzaamheid. Het is van belang als deze vorm van ondersteuning vergoed kan gaan worden vanuit de WMO, Nederland-breed, omdat de doelstelling past binnen het sociaal domein. Er is meer voorlichting aan gemeenten nodig over de inzet en effecten van deze hulphonden. En het is van groot belang dat gemeenten de juiste organisaties kunnen herkennen. Er is, helaas, in Nederland sprake van wildgroei van allerlei “eenpitters” en vage clubs die vinden dat ze dit soort honden ook wel kunnen opleiden en het is voor zowel gemeenten als cliënten een jungle om uit te moeten zoeken bij wie ze veilig zijn voor wat betreft professioneel, kundig aanbod.

8) Wat is jouw ervaring met het trainen van een “ongetrainde” hond?

De hond is een prachtig, intelligent wezen dat van oorsprong al lang samenleeft met de mens. De relatie met de hond is uniek. De hond en mens hebben veel overeenkomsten in hun emotionele belevingswereld en het leven in sociale structuren. Hond en mens begeleiden in hun weg samen is prachtig werk. Laat ik het kort samenvatten: we hebben een heerlijke hondenbaan!

9) Welk vooroordeel over autisme is volgens jou compleet uit de lucht gegrepen en waarom?

Dat mensen met autisme niet empathisch zouden zijn. We begeleiden vele, warme mensen met wie een prettige relatie wordt opgebouwd in de trajecten.

En welke klopt er stiekem toch wel een beetje?

Dat mensen met autisme behoefte hebben aan structuur en daarin ook rigide kunnen zijn. Ik vind het alleen vooral ook zo logisch. Als informatie verwerken zoveel energie kost, en veel dingen om je heen niet logisch zijn in een hoofd, kan ik me zo goed voorstellen dat het creëren van voorspelbaarheid en daaraan kunnen vasthouden veiligheid biedt.

10) Als afsluiter: wat is jouw tip aan ons, de moeders/verzorgsters met een kind met autisme?

Zorg goed voor jezelf. Je bent een enorme knapperd dat je niet alleen moeder, maar ook hulpverlener, verzorger, mantelzorger, juf, praatpaal, boksbal en een veilige haven bent voor je kind! En zeg dit ook eens wat vaker tegen jezelf: ”Ik ben een enorme knapperd!”